W dzisiejszym artykule Jak wpływa oddalanie się rodziców lub rozwód na rozwój dziecka? cz.2 z serii zarządzanie kryzysem będzie okazja przyjrzeć się zjawisku błędnego koła, w jakie wpada dziecko nie radzące sobie z rzeczywistością oddalania się lub rozwodu rodziców (choć nie tylko w tych sytuacjach). Pierwszą ważną część tego artykułu Jak wpływa oddalanie się rodziców lub rozwód na rozwój dziecka? cz.1 możesz przeczytać tutaj…
Rodzice jako najważniejsze osoby znaczące
Istotnym elementem życia i rozwoju w naszym życiu są ludzie, którzy odgrywają istotne znaczenie w naszym życiu – osoby znaczące.
Wchodząc z nami w różnego rodzaju interakcje sprawiają, że mamy lub też brakuje nam poniższych zasobów.
- Poczucia bezpieczeństwa przy jednoczesnym zachowaniu autonomii.
- Swobody w działaniu i jednoczesnej kontroli sytuacji.
- Bliskości, przynależności do jednostki lub grupy przy jednoczesnej otwartości na samodzielne działania.
Co się dzieje z dzieckiem podczas utraty osoby znaczącej?
Jeśli jeden z rodziców odchodzi, a kontakt z nim jest utrudniony, dziecko traci autorytet wiedzy, moralny, wzór postępowania w różnych sytuacjach. Traci także obiekt, z którym się identyfikowało także płciowo oraz źródło wsparcia w trudnych sytuacjach. Nawet w rodzinach dysfunkcyjnych strata ta jest poważna. Nie ma tu znaczenia czy rodzić wpływał na dziecko dysfunkcyjnie. Dziecko nie znało innego wzorca, a rodzic jest najsilniejszą identyfikacją dla dziecka. W takich sytuacjach nie ma innych znaczących wzorców. Możliwe jest zastąpienie osoby znaczącej jednak wymaga to pracy i zaangażowania osób dorosłych i odpowiedzialnych.
Ryzyko pierwsze
Chroniąca i zbyt opiekuńcza postawa rodziców/dorosłych, zbyt duże wsparcie przy jednoczesnej wysokiej kontroli aktywności dziecka. Skutkiem takich zachowań jest powolne psychiczne ubezwłasnowolnienie dziecka. Następuje ograniczenie rozwoju umiejętności radzenia sobie z silnymi emocjami. Dochodzi także do jednoczesnego przeżywanie dwojakich uczuć, najczęściej sprzecznych, skrajnych i przeciwstawnych emocji. Dysfunkcji ulega także rozwój umiejętności realizowania zadań w sytuacji długotrwałego i dużego emocjonalnego obciążenia.
Ryzyko drugie
Dziecko odczuwa zbyt wielkie obciążenia emocjonalne ze strony rodziców. Jednocześnie nie dostaje od nich adekwatnego wsparcia. Nie posiada także odpowiednich kompetencji do poradzenia sobie samemu z zaistniała sytuacją. Nie jest w stanie poradzić sobie ze względu na zbyt małe doświadczenie w radzeniu sobie z sytuacjami nagłymi, nieprzewidywalnymi i nadmiernie obciążającymi. Takie wartościowe zasoby jak wrażliwość emocjonalna, wysoka inteligencja i przenikliwość, gotowość do współdziałania mogą pogłębić problem.
Błędne koło – mechanizm uruchamiający się u dziecka
- Brak wpływu i możliwości kontroli przy jednoczesnym braku zrozumienia źródła zaistniałej sytuacji zakłócają jego równowagę. Pod uwagę bierze się równowagę psychiczną, fizyczną i społeczną.
- Aktywuje się stan alarmowy. Dziecko uruchamia wszelkie swoje zasoby i umiejętności. Poszukuje wsparcia u rodziców i poza nimi.
- Podejmowane działania nie odnoszą oczekiwanego skutku. Nie znajduje potrzebnego wsparcia i pomocy. Doświadczanie własnej nieskuteczności dodatkowo wpływa negatywnie i rozregulowuje działanie psychiczne i fizyczne dziecka. Zaburza jego funkcjonowanie społeczne i relacje z rodzicami.
- Bodźce negatywne istnieją nadal, pogłębiają się. Zasoby u dziecka stopniowo zaczynają się wyczerpywać. Poszukiwanie zewnętrznej pomocy i wsparcia nie przynosi efektów.
- Dziecko zaczyna tracić nadzieję na możliwość poradzenia sobie. Staje się coraz słabsze pod względem psychicznym i fizycznym. Zaczyna być bardziej podatne na inne czynniki zakłócające jego funkcjonowanie. Poczucie braku wpływu pogłębia się.
- Zakłócenie funkcjonowania nasila się. W efekcie dziecko nie jest w stanie realizować się osobiście i społecznie. Coraz mniej samodzielnie zaspokaja istotne dla siebie potrzeby. Przestaje radzić sobie z wymaganiami otoczenia: źle się zachowuje, gorzej się uczy, unika towarzystwa, pojawiają się wybuchy złości, napady agresji i płaczu, problemy fizjologiczne i somatyczne.
- Dziecko staje się coraz bardziej podatne na czynniki zakłócające jego funkcjonowanie. Utrwala się silne poczucie bezradności, zanika nadzieja na zmianę sytuacji.
- Zaczyna aktywnie unikać sytuacji związanych z obciążeniami. Wycofuje się jednocześnie wyszukując techniki korzystania ze swej bezradności jak na przykład roszczeniowość. Uruchamiają się mechanizmy obronne. Oznacza to metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości, zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Dziecko wchodzi w takim stanie w dorosłość i niesie dalej dysfunkcje do momentu, w którym zrozumie, znajdzie odpowiedniego specjalistę, znajdzie możliwość, która pozwoli mu, na choć częściowy, powrót do normalności.
9. Rodzice nie rozumiejąc istoty i źródła zachowania u dziecka zwiększają kontrolę, wymagania. czasami korzystają z pomocy specjalistów szukając źródła problemu wszędzie poza sobą i swoim zachowaniem.
Dramat dziecka
Dramat sytuacji polega na tym, że do pierwotnych objawów szybko dołączają objawy wtórne. Są one rezultatem nieadekwatnej pomocy ze strony rodziców i innych do rzeczywistych potrzeb dziecka.
Potrzeby dziecka to rozumienia sytuacji, uzyskania nad nią kontroli, realizacji ważnych dla siebie zadań pomimo napięcia emocjonalnego.
Jednocześnie silnie naruszone i uszkodzone zostaje u dziecka poczucie bezpieczeństwa, więzi, autonomii i kontroli. Utraciło ono poczucie wpływu na zdarzenia, które się wokół niego dzieją – utraciło ono nadzieję na zmianę dobrą dla siebie.
Dlaczego zrozumienie tego jest takie trudne dla rodziców?
Skupienie na sobie, swoich potrzebach i traktowanie dziecka jako nierozumną istotę.
Brak uważności na dziecko i słuchania ze zrozumieniem.
Brak wiedzy i kompetencji.
Chęć znalezienia winnego poza sobą.
Prawdopodobieństwo przeżycia samemu błędnego koła i tkwienia w nim.
Błędne koło dotyka nie tylko dzieci rodziców po rozwodach.
To reakcja na destrukcyjne, czasami nieuświadomione, zachowania rodziców pozostających także w związku.
Z tego właśnie powodu powstał artykuł Jak wpływa oddalanie się rodziców lub rozwód na rozwój dziecka? cz.2.
Wiedza i świadomość pozwalają pomóc dzieciom ale także zrozumieć samych siebie.
